Osnovni cilj predmeta jeste upoznavanje sa ekološkim problemima ruralnih sredina. Pored izučavanja postojećih problema životne sredine sela, cilj predmeta je i prognoziranje mogućih promena, kao i predlog mera za optimizaciju ekološkog aspekta života u selu.

Osposobljenost za primenu praktičnih znanja iz oblasti životne sredine ruralnih prostora

Predavanja:

1. Koncept ruralnosti i definicija ruralnog prostora: Definicije ruralnog prostora. Problemi definisanja pojma ruralan. Funkcionalni koncepti ruralnosti. Koncept ruralnosti nemačke (münchenske) škole.

2. Službene definicije ruralnih prostora: Definicije ruralnih područja OECD-ovom metodologijom. Pojam ruralno u zemljama Evropske unije.

3. Tipologija ruralnih područja: Tipologija kao istraživačka metoda područja. Tipologija ruralnih područja u Evropskoj uniji. Tipologija ruralnih područja u Srbiji.

4. Geografski faktori nastanka i razvoja sela: Lokacija i geografski položaj kao faktor razvoja selaa. Reljef, Geološka podloga, pedološke karakteristike, klimatske karakteristike, hidrološke karakteristike kao činioci razvoja seoskih naselja. Socioekonomski faktori nastanka i razvoja sela.

5. Osnovne karakteristike ruralnog prostora Srbije: Urbani razvoj sela. Infrastrukturni razvoj. Ekonomski razvoj. Socijalni razvoj.

6. Antropogeni uticaj na životnu sredinu: Uticaj eksploatacije mineralnih sirovina. Energetika i životna sredina. Termoenergetika i životna sredina. Uticaj hidroelektrana i veštačkih vodnih akumulacija na životnu sredinu. Turizam i životna sredina.

7. Životna sredina sela: Osnovne karakteristike životne sredine sela. Mere za poboljšanje kvaliteta životne sredine. Planiranje i uređenje seoskih naselja.

8. Poljoprivreda i životna sredina: Uticaj poljoprivrede na životnu sredinu. Mehanizacija obrade zemljišta i životna sredina Stočarstvo i životna sredina. Problem poljoprivrednih otpadaka.

9. Agrohemikati u životnoj sredini: Mineralna đubriva u životnoj sredini. Pesticidi u životnoj sredini. Radioaktivno zagađivanje zemljišta.

10. Agrarna politika kao faktor degradacije zemljišta i ruralnih predela: Uticaj poljoprivrede na zemljište. Uticaj agromelioracija na životnu sredinu. Irigacije i životna sredina. Melioracije.

11. Administrativno uređenje zemljišta: Komasacija. Arondacija. Eksproprijacija.

12. Ekološka poljoprivreda: Terminologija u ekološkoj poljoprivredi. Biološka poljoprivreda. Organska poljoprivreda. Alternativna poljoprivreda. Prirodna poljoprivreda. Samoodrživa poljoprivreda. Poljoprivreda bez agrohemikata. Smerovi ekološke poljoprivrede. Proizvodnja organske hrane.

13. Šume i životna sredina: Uloga šuma u životu čoveka i funkcionisanju biosfere. Zaštitna uloga šuma. Zdravstvena uloga šuma. Uloga šuma u stvaranju komfornijih mikroklimatskih uslova. Estetska vrednost i emocionalno-psihološka uloga šuma. Rekreativna uloga šuma. Unapređenje šumskog fonda.

14. Životna sredina karsta: Antropogeni uticaji na kvalitet životne sredine karsta. Antropopresija i prekoncentracija ljudskih aktivnosti. Agrarna prenaseljenost na krasu. Migracije stanovništva sa karstnih područja. Ekonomska zaostalost i nepovoljna komunikativnost. Posledice koncentracije stanovništva i ljudskih aktivnosti na karstu. Specifičnosti zagađivanja vazduha u uslovima karsta. Zagađenje vode u karstu i posledice zagađenosti. Problem sa komunalnim i drugim otpadom u karstu.

15. Revitalizacija ruralnih naselja: Mogućnosti revitalizacije seoskih prostora i naselja. Opšti problemi i perspektive razvoja i revitalizacije seoskih naselja. Posebni problemi i perspektive razvoja i revitalizacije seoskih naselja. Prostorno planiranje u revitalizaciji seoskih naselja.

Vežbe:

Terminologija životne sredine sela; Potencijali životne sredine seoskih prostora; Ograničenja života u seoskim prostorima; Saobraćajna infrastruktura na ruralnom prostoru; Energetska infrastruktura; Alternativni vidovi energije; Vodna infrastruktura; Komunalno uređenje sela; Program mera za unapređenje životne sredine u ruralnim prostorima; Seoski prostori Srbije i životna sredina; Mogućnost revitalizacije ruralnih prostora i naselja u Srbiji; Opšti i specifični problemi i perspektive razvoja i revitalizacije seoskih naselja u Srbiji; Uloga države Srbije u revitalizaciji ruralnih naselja zaštićenih prostora. Kolokvijum:Tipologija seoskih naselja; Antropogeni uticaji na ruralni prostor i njihove posledice po životnu sredinu; Administrativno uređenje zemljišta; Izlaganje seminarskih radova studenata.

Lješević M. (2005): Životna sredina sela i nenaseljenih prostora, Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

Stamenković S., Bačević M. (1992): Geografija naselja, Geografski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

Simonović, Đ., Ribar, M. (1993). Uređenje seoskih teritorija i naselja. Beograd: AF, str. 157-164

Znaor D. (1996): Ekološka poljoprivreda, Zavod, Globus, Zagreb