Geografija naselja I

  • Vrsta i nivo studija: Osnovne akademske
  • Nastavnik: dr Marija Antić
  • Status predmeta: Obavezan
  • Broj ESPB: 4
  • Semestar: V
  • Broj časova: 2+1

Sticanje skupa naučno fundiranih, precizno formulisanih i sistematizovanih znanja o ljudskim naseljima, sa svim njihovim relevantnim odlikama. Objašnjenje i razumevanje zakonitosti razvoja i razmeštaja stalnih i privremenih naselja. Savremeni društveno-ekonomski naseobinski procesi i njihovi geoprostorni efekti.  Analiza prirodnih, društvenih i ekonomskih faktora relevantnih za razvoj ruralnih sistema.

Razvoj sposobnosti i saznanja studenata za aktivno učešće u izgrađivanju humanih odnosa i unapređenju kvaliteta života u seoskim naseljima i ruralnoj sredini. Osposobljavanje studenata za stvaralačku i konstruktivnu aktivnost u različitim područjima društvene prakse u transformaciji naselja.

Predavanja:
(1-3) Predmet proučavanja, metode istraživanja, naučni ciljevi i društveni zadaci geografije naselja. Faze u razvoju geografije naselja. Geografija naselja i antropogeografija. Geografija naselja i srodne nauke i discipline (demografija, ekonomija, antropologija, ruralna i urbana sociologija i dr.). Geografija naselja i pojedine oblasti društvene prakse (ruralna politika, prostorno planiranje, ruralno planiranje i dr). (4) Podela geografije naselja. Integracione i dezintegracione tendencije u razvoju geografskog aspekta izučavanja naselja. Savremena stremljenja u izučavanju i prostornoj organizaciji naselja – ekistika i geografija, ekistika i ekonomija, ekistika i sociologija. Perspektive razvoja geografije naselja. (5-6) Pojam i podela ljudskih naselja. Kriterijumi za razvrstavanje naselja u našoj zemlji, državama Evropske Unije i sveta. Relevantna geografska obeležja naselja. Opšte odlike istorijsko-geografskog razvoja i prostorne organizacije naselja u svetu i pojedinim njegovim delovima. (7-8) Definicija sela i ruralne teritorije. Globalni pokazatelji ruralnosti. Problemi pojmovnog razgraničenja i diferenciranja ruralnog područja. (9) Tradicionalna i savremena proučavanja seoskih naselja. (10-11) Tipologija seoskih naselja – genetska, demografska, fizionomska i funkcionalna tipologija. (12) Seoska naselja kao centri razvoja. Prostorno-funkcionalna povezanost seoskih naselja – ruralni sistemi. Konvergentne i divergentne migracije seoskog stanovništva. (13-15) Glavne karakteristike seoskih naselja i ruralnih područja Srbije. Regionalne razvojne nejednakosti ruralnog područja Srbije. Osnovni ruralni problemi. Perspektive razvoja seoskih naselja Srbije.
 
Vežbe:
Komparativni pregled i analiza kriterijuma za određivanje statusa stalnih naselja u pojedinim državama Evrope i sveta i u našoj zemlji. Analiza metodologije OESED-a i Eurostat-a u oblasti definisanja naselja i naseobinskih teritorija i mogućnost njihove primene u organizaciji mreže naselja Srbije. Izvori podataka o naseljima. Tradicionalna (J. Cvijić) i savremena uputstva za proučavanje seoskih naselja (M. Kostić, B. Bukurov i dr.). Utvrđivanje mikropoložaja seoskih naselja. Određivanje granica seoskih naselja i seoskih atara na topografskim kartama korišćenjem administrativno-teritorijalne karte Srbije, uključijući i dinamiku razvoja seoskih naselja. Određivanje gustine naselja, gustine naseljenosti i geografskih distanci u mreži ruralnih naselja. Kartografski prikaz i opšta socijalno-geografska analiza hipsometrijskog i zonalnog rasporeda naselja, kao i teritorijalno grupisanje i razređivanje naselja.

Stamenković Đ. S., Bačević M. (1992): Geografija naselja, Univerzitetski udžbenik, Geografski fakultet PMF Univerziteta u Beogradu, Beograd.
Ćurčić S. (1992): Geografija naselja, PMF, Institut za geografiju, Univerzitet u Novom Sadu, Novi Sad.
Woods M. (2006): Rural Geography, Sage, London.
Cvijić J. (1969): Opšta geografija – Antropogeografija, Zavod za izdavanje udžbenika SR Srbije, Beograd.
Geografska enciklopedija naselja Srbije, knj. I (A – Đ), II (Ž – Lj), III (M – R) i IV (S – Š), Geografski fakultet, Agena, Stručna knjiga i Srbosoft, Beograd, 2001, 2002. (štampano izdanje) i 2004. (elektronsko izdanje)