Upoznavanje sa osnovnim ekološkim potencijalima i ograničenjima životne sredine u prostornom planiranju.

Kroz ovaj predmet studenti će se osposobiti da pri analizi prostora mogu prvo da identifikuju potencijale prostora koje treba pažljivo planirati i čuvati, i rizike u određenom prostoru koji predstavljaju ograničenja u planiranju i zaštiti prostora.

Predavanja

1. Uvod u ekološke potencijale i rizike u prostornom planiranju. 2. Zaštita prirode – zaštićena prirodna dobra (Uslovi zaštite prirode, režimi i kategorije zaštite; Studija zaštite). 3. Značajne ekološke mreže na teritoriji RS (EMERALD, NATURA 2000), međunarodna područja zaštite na teritoriji RS (IBA, IPA, PBA, Ramsarska područja, MAV, UNESCO). 4. Vodni resursi i vodni potencijali na teritoriji RS; Vodna tela i izvorišta za regionalno snabdevanje vodom za piće; Sanitarne zone zaštite izvorišta vodosnabdevanja u planiranju prostora; Elaborat o zonama zaštite. 5. Kvalitetno poljoprivredno zemljište kao ekološki potencijal: Ekološka (organska) poljoprivreda u svetu i u Srbiji. 6. Obnovljivi izvori energije – pojam i vrste obnovljivih izvora energije i prostorni uslovi i potencijali Srbije. Solarna energija – prostorni uslovi i potencijal solarne energije u Srbiji; Energija vetra – prostorni uslovi i potencijali Srbije. 7. Obnovljivi izvori energije: Energija biomase – potencijal biomase u Srbiji; Male hidroelektrane – prostorni uslovi i ukupan hidropotencijal u Srbiji; Geotermalna energija – potencijali Srbije; Otpadna toplota – pojam, stanje u Srbiji, potencijali i ograničenja primene. 8. Ekološki rizici u prostornom planiranju; Pojam i podela ekoloških rizika u prostornom planiranju; Seizmički hazard i rizik; Seizmička rejonizacija; aseizmičko projektovanje. 9. Prirodne nepogode i rizici u prostornom planiranju – klizišta, odroni, suša, poplave; Planiranje i zaštita prostora u područjima sa prirodnim rizicima. 10. Industrijski hazard i rizik; Hemijsko-tehnološki udesi u Srbiji; Zakonodavstvo u oblasti zaštite od tehnoloških udesa (SEVESO II direktiva).

Uloga prostornog planiranja u kontroli rizika od udesa; Smernice za izradu prostornih i urbanističkih planova. Zaštitna odstojanja. 11. Kriterijumi zaštite životne sredine od negativnih uticaja privrednih delatnosti. 12. Planovi zaštite od prirodnih nepogoda i industrijskih udesa; Preventivne mere zaštite;  Ekološko zoniranje prostora; Sanacioni programi i planovi; Planiranje pojaseva zaštitnog zelenila.

Vežbe

Upoznavanje sa osnovnom terminologijom u oblasti ekoloških potencijala i rizika u prostornom planiranju. Zaštita prirode – zaštićena prirodna dobra: postupak izrade studije zaštite. Kartografski prikaz EMERALD mreže u Republici Srbiji. Sanitarne zone zaštite izvorišta vodosnabdevanja u planiranju prostora – izrada elaborata o zonama zaštite. Identifikacija područja na kojima postoje uslovi za organsku poljoprivredu u Srbiji. Analiza i kartografski prikaz područja sa potencijalima solarne, geotermalne energije, energije vetra, biomase i sa mogućnostima izgradnje malih hidroelektrana u Srbiji. Karta seizmičkog hazarda teritorije Srbije. Karta poplavnih područja u Republici Srbiji. Analiza ostalih prirodnih rizika na teritoriji Republike Srbije. Industrijski hazard i rizik – analiza i lokacija rizičnih postrojenja na teritoriji RS. Planiranje u rizičnim područjima – primena zaštitnih odstojanja. Odbrane seminarskih radova.

Dragićević S., Filipović D. (2009): Prirodni uslovi i nepogode u planiranju i zaštiti prostora, Univerzitet u Beogradu – Geografski fakultet, Beograd
Dragićević S., Filipović D., Kostadinov S., Nikolić J., Stojanović B. (2009): Zaštita od prirodnih nepogoda i tehnoloških udesa, Studijsko-analitičke osnove Strategije prostornog razvoja Republike Srbije
Maksin-Mićić M. (2000): Zaštita i rezervisanje prostora, Univerzitet u Beogradu – Geografski fakultet, Beograd
Nikolić M., Popović V., Katić B. (2009): Korišćenje poljoprivrednog zemljišta, Studijsko-analitičke osnove Strategije prostornog razvoja Republike Srbije
Pucar M., Nenković-Riznić M. (2009): Prostorni i ekološki aspekti korišćenja obnovljivih izvora energije, Energetska efikasnost; Studijsko-analitičke osnove Strategije prostornog razvoja Republike Srbije
Kriterijumi zaštite životne sredine od negativnih uticaja privrednih delatnosti, Regionalni prostorni plan administrativnog područja Grada Beograda, Službeni list Grada Beograda, br. 38/2011 (strane 47–49)
Zakon o zaštiti prirode, Službeni glasnik RS, br. 36/2009 i 88/2010
Uredba o ekološkoj mreži, Službeni glasnik RS, br. 102/2010