Upoznavanje studenata sa posebnostima ekološkog metoda u istraživanju životne sredine. Mogućnostima njegove primene u praćenju prošlih, analizi sadašnjih i prognoziranju budućih promena elemenata i faktora životne sredine. Upoznavanje sa metodološkim mogućnostima sinteze i integracije činjenica i ideja vezanih za istraživanje različitih medijuma i sistema životne sredine. Ukazivanje na nužnost prevazilaženja koncepta životne sredine kao dvojnog sistema (priroda i društvo), ali i kao agregata njenih sastavnih delova. Ekološki metod kao simbioza prirodnih i humanističkih metodoloških pristupa. Prostorno vremenska određenost sistema životne sredine u konkretnom geografskom prostoru. Ekosistemi kao sistemi prenosa energije, materije i informacija u kome se međuakcijama obezbeđuju povratni mehanizmi.

Prihvatanje ekološkog metoda kao osnove za celovito tumačenje kompleksnih geoprostornih relacija u životnoj sredini i mogućnost njegove primene u drugim kompleksnim naučnim disciplinama: preeona ekologija, kompleksna geografija, noologija, sozologija, natursociologija itd.

Predavanja:

1. Upoznavanje studenata sa: programom nastavnog predmeta Ekološki metod i geosistemna analiza i njegoim značajem u realizaciji nastavnog plana master studija Geoprostorne osnove životne sredine; dinamikom, načinom rada i realizacijom nastavnog plana; uputstva za izbor, koncipiranje i realizaciju tema seminarskih radova.

2. Metod kao put saznanja: naučna tumačenja pojava, procesa i objekata u životnoj sredini; evolucija procesa saznanja od Antike do savremenih istraživanja; pozitivizam i kvantitativna revolucija u percepciji životne sredine.

3. Svojstva nauka o životnoj sredini: ekologija i životna sredina kao granične nauke: granica između sličnih disciplina, tačka dodira između srodnih perspektiva i različitih, ali nadopunjavajućih grana nauke; veza između nauke o životnoj sredini i teorije sistema; koncept ekosistema, koncept ekosfere.

4. Geografija kao nauka o složenim realnim sistemima: pozicija ge­o­gra­fi­je kao in­te­gra­tiv­ne nauke holističkog karaktera koja proučava složene prostorne sisteme; monizam i dualizam u geografiji; pozitivizam i scijentifizam.

5. Problem složenosti i proučavanja životne sredine: sistemnost životne sredine; pojave, procesi i objekati u životnoj sredini; put saznanja: verodostojnost, osporavanje, redukcionizam; holisčički i redukcionistički pristup u istraživanju i tumačenju geoprostornih fenomena.

6. Razvoj teorije sistema: antički izvori (He­ro­do­t, Aristotel, Euklid, Pto­lo­me­j – slika Sveta kao složenog sistema); naučno utemeljenje – Kenneth Boulding, Ralph Gerard, Anatol Rapoport, Ludwig von Bertalanffy ... ; filozofija, teorija i metateorija nauka o životnoj sredini.

7. Životna sredina i teorija sistema: holizam (Jan Smuts); ekosistem (Artur Tensli); Eugen Odum (1973) i pojava dela „Osnove ekologije“ – granični period celovitog sistemskog pristupa u studijama ekologije i životne sredine; globalna eklologija Džejmsa Lovelika.

8. Metodologija nauke o životnoj sredini: svojstva i specifičnosti naučnih metoda u životnoj sredini; predmet metodologije nauka o životnoj sredini; zadaci metodologije nauka o životnoj sredini; načini upoznavanja životne sredine; metodologija nauke o životnoj sredini.

9. Ekološki metod i principi: ontologija i epistemiologija nauke o životnoj sredini; paradigme istraživanja; redukcionizam i holizam; geografsko-ekološka korelacija; topološka korelacija; stratigrafska korelacija; princip funkcionalnosti; princip aktualizma; princip geosistemnosti.

10-11. Sistemni pristup i sistemnost životne sredine: pojam sistema i sistemnosti životne sredine; tipovi sistema životne sredine: topološki sistemi životne sredine – ekosistemi; predeoni sistemi – geohore; regionalni sistemi – geomi; ekosfera; otvoreni i zatvoreni sistemi.

12-13. Geosistemna analiza: koncept sistema i njegove filozofske implikacije; razmatranje veza između ekologije, zaštite okoline i teorije sistema; sistemska ekologija, globalna ekologija i teorija sistema.

14. Primena ekološkog metoda: ekološke teorijske metode; ekološke posebne metode istraživanja; ekološke metode evaluacije životne sredine.

15. Rekapitulacija sadržaja tematskih celina predmeta Ekološki metod i geosistemna analiza.

Certoma Chiara (2006): Ecology, environmentalism and system theory. Kybernetes, vol.35, no.6, 915-921.

Voigh Annette (2011): The Rise of Systems Theory in Ecology. Schwarz, Astrid & Kurt (eds), Ecology revisited- Reflecting on Concepts, Advancing Science, Springer, New York, 183-194.