Odsek za geoprostorne osnove životne sredine

Geografija, kao glavna i kompleksnija nauka koja proučava geoprostorne sadržaje na površini Zemlje ima velike mogućnosti i zadatke u obrazovanju i vaspitanju mladih, i naroda u celini, o nužnosti očuvanja i unapređenja životne sredine. Geografija i geografi,koristeći rezultate svojih naučnih disciplina, ali i drugih nauka,objašnjavaju prostorne aspekte narušavanja životne sredine,utvrđuju teritorijalno rasprostranjenje zagađujućih materija i energija i način njihovog delovanja na ostale sadržaje u prostoru koji su bitni za život ljudi. Glavni zadatak geografije na ovom planu je da iskaže sintezno uzroke i posledice nepovoljnih promena u životnoj sredini, da predvidi prostorne razlike i posledice tih promena, prognozira razmeštaj posledica i predloži program mera revitalizacije degradiranih prostora.

Geografija se po svojoj sistemologiji bavi u najvećem obimu problemima životne sredine. Pojedine njene discipline se bave fundamentalnim istraživanjima elemenata i kompleksa životne sredine. Tako u fizičko-geografskom kompleksu nauka (geomorfologija, hidrologija, klimatologija, pedogeografija, biogeografija) izučavaju se osnovni elementi i faktori životne sredine–reljef, vode, klima, zemljište i biosvet. S druge strane, društveno-geografski kompleks naučnih disciplina (geografija stanovništva, geografija naselja, ekonomska geografija, turistička geografija, politička geografija i dr.) se bavi društvenom sredinom i razmeštajem antropogenih tvorevina u prostoru, kao i uzrocima i posledicama takvog razmeštaja.

Stoga je geografija najbliža pojmu „nauka o životnoj sredini“. jer najveći deo fundamentalnih sadržaja iz ove nauke pokriva geografija. Geografija nije samo nauka o životnoj sredini,niti ona pokriva svu problematiku životne sredine. Geografija je kompleksna nauka koja se bavi prostornim razmeštajem prirodnih i društvenih objekata, pojava i procesa. Nauka o životnoj sredini nema samo taj bazni (geografski) smisao, već se mora postupati i aspektno: tehnološki, ekonomski, socijalno-pravno, vaspitno-obrazovno, zdravstveno i dr. Nauka o životnoj sredini obuhvata i druge elementarne sadržaje, pojave i procese koji se odvijaju u njoj: hemijske (materijalne), fizičke (energetske), biološke (životne) i sl.

Degradacija životne sredine je posledica konflikta biosfere u kojoj se čovek rodio i nasledio i tehnosfere kojuje stvorio. Toje izazov za geografe, jer ima teorijski, optimalan i logičan sistem za celovito (globalno) i posebno (regionalno) izučavanje svih problema i odnosa u životnoj sredini. Specijalističke nauke (od fizike i hemije do medicine), iako upravo zbog potreba proučavanja životne sredine produbljuju svoje metode, u svojoj suštini ostaju sektorske i ne mogu pokriti ceo kompleks životne sredine, već samo njene pojedine elemente i procese. Geografija, zahvaljujući svom mestu među naukama, ima posebnu prednost u izučavanju kompleksa životne sredine. Upravo u naučnom istraživanju životne sredine je najveća mogućnost i prilika za primenu geografije kao fundamentalne nauke u smislu njenog aplikativnog iskaza –nauke o životnoj sredini.